Đã từ rất lâu thì những tác phẩm anime luôn gắn liền với tên tuổi các studio. Tuy vậy trong những năm gần đây, với sự phát triển của công nghệ truyền thông, ta đã thấy số lượng rất nhiều những “cá nhân” sáng tạo trong ngành nắm trong tay phương tiện giúp tuyên truyền tên tuổi và thành phẩm của họ ra xa. Điều này cũng đồng nghĩa với việc, một bộ phận khán giả – những người có sự say mê tìm hiểu về mọi ngõ ngách của ngành CN anime – sẽ nhận ra tầm quan trọng của những hợp đồng tự do (từ những cá nhân kể trên) trong quy trình sản xuất anime.
¤ Điều này có nghĩa gì? Mình sẽ hỏi bạn một câu đơn giản: Yếu tố nào là điều quyết định nghệ thuật của một tác phẩm anime, studio hay là những người làm ra nó?
Đến đây mình nghĩ bạn đã hình dung ra được vấn đề. Nếu vẫn chưa, mình có ví dụ khác rõ ràng hơn. Masaaki Yuasa là một đạo diễn có tiếng, ông đã từng thực hiện những tác phẩm như Tatami Galaxy, Kaiba … tại studio Madhouse. Và hai tác phẩm nổi trội này đóng góp không nhỏ vào uy tín của Madhouse cho đến hiện tại – một cái chất mới lạ và độc đáo hiếm thấy so với những studio khác. Nhưng đây liệu có phải là “chất” của Madhouse? Hay là của chính bản thân Yuasa? Trên thực tế, Yuasa đã thực hiện rất nhiều những tác phẩm nổi trội tại các studio khác nhau, như Ping Pong (Tatsunoko Production), Devilman: Crybaby, Eizouken ni wa Te wo Dasu na!, Yoru wa Mijikashi Arukeyo Otome (Science SARU – studio do chính ông lập ra), vậy thì những tác phẩm kể trên có còn mang “chất” của Madhouse hay không?
Đây là sự “hiểu lầm” đối với bộ phận đông các fans. Họ thường sẽ đánh giá cái “chất” của một studio qua những con người “tạm thời” làm việc tại đấy.
Con người đến rồi lại đi, y như những bản hợp đồng vậy. Gainax bây giờ chỉ còn là cái bóng, một vỏ ốc rỗng của thời đại huy hoàng, đâu rồi là triều đại Neon Genesis Evangelion? (sang Khara cả rồi), đâu rồi là mũi khoan xuyên cả địa đàng của Gurren Lagann? (nằm ở Trigger hết ấy). Tuy nhiên, sẽ còn rất lâu để khán giả chú ý đến tên tuổi những người thực hiện anime hơn là studio mà họ đang “tạm thời” làm việc cùng. Lí do cũng khá đơn giản, chú ý đến một studio và những tác phẩm của họ sẽ dễ dàng hơn rất nhiều. Cũng vì điều này, sự “hiểu lầm” đôi khi lại rất có lợi cho studio, nhất là với các vị chủ tịch cầm cương đứng đầu. Người xem sẽ dễ dàng nhớ tới Tatami Galaxy, Chihayafuru của Madhouse hơn là những sản phẩm thất bại họ đã thực hiện như Mahou Sensou, Photokano hay Shoumetsu Toshi …
Madhouse là ví dụ nhỏ nhưng dễ liên tưởng nhất mình chọn để đề cập. Vô vàn những anime studio hiện nay tại Nhật rất tuyệt vọng để ký càng nhiều bản hợp đồng càng tốt, vì đơn giản nếu chỉ thực hiện một dự án tại một thời điểm bất kì sẽ chẳng thể nào tạo đủ lợi nhuận cho studio duy trì hoạt động. Họ cần phải xếp kín lịch làm việc, thậm chí đến mức là kín trong 1-2 năm sắp tới (J.C ơi là J.C), cũng đồng nghĩa với việc họ sẽ phải cạnh tranh với rất nhiều những studio khác trong hoàn cảnh tương tự. Suy cho cùng, đến cuối ngày thì nhân dạng một anime studio được quyết định qua phương thức họ hoạt động, cũng như bộ phận nhân sự studio làm việc cùng và kết quả đầu ra của họ.
Nếu một studio không thể duy trì “đặc tính” của mình, thì tất cả những gì còn lại chỉ là nỗi thờ ơ của dàn nhân sự “tạm thời”, họ đến rồi lại đi, xen kẽ với những dự án đề cao tính lợi nhuận hơn là mong muốn theo đuổi những chân trời mới trong nghệ thuật.
¤ Hướng tách biệt của một anime studio.
Những studio lớn trên thực tế đã tìm ra được câu trả lời từ lâu. Kyoto Animation với Ufotable đã khẳng định địa vị của họ trong ngành CN qua những hit siêu lớn, như KyoAni thì có series Haruhi, K-on, với Ufo thì đấy là Kara no Kyoukai mở đầu cho sự hợp tác với Type-Moon. Kyoto Animation còn đi bước tiến xa hơn khi “tự cách ly” mô hình làm việc với phần còn lại của ngành CN anime, tự xây dựng ngôi trường đào tạo tài năng của chính họ để không phải lệ thuộc vào nguồn nhân lực tự do, góp phần gia tăng tính nhất quán và hoàn thiện thương hiệu của studio hơn. Rất nhiều studio hiện nay đang lấy mô hình “tự cung” của KyoAni làm mẫu, trong số đó có thể kể đến Ufotable, Sunrise, P.A Works và gần đây nhất là MAPPA khi chính họ đã dần nhận ra tầm quan trọng của một nguồn lực “trong nhà” để gia tăng sự riêng biệt và ổn định.
Chưa dừng ở đó, những studo cũng cần tạo dựng nên một thương hiệu riêng để tạo sự khác biệt, giúp họ có được vị thế cao hơn khi thương lượng hợp đồng. Và đây là điều studio Shaft làm cực kì hiệu quả qua mô hình đạo diễn “đầu tàu” Akiyuki Shinbo. Cái nghiêng đầu thần thánh, phối màu tương phản, cảnh nền trừu tượng chèn chữ và vv…
Một số studio khác cũng có cách xây dựng nên thương hiệu riêng, thông qua những tác phẩm họ lựa chọn để gọi cấp vốn và thực hiện. Như P.A Works với series anime về công việc (Hanasaku Iroha, Shirobako, Sakura Quest hay gần đây nhất là Aquatope … ). White Fox sau khi đảm nhận khá thành công Re:Zero cũng nhận được vô vàn lời đề nghị để thực hiện các tác phẩm dark fantasy / isekai khác nhau. Đối với studio Dogakobo, sự thành công của Yuru Yuri đã giúp họ mở ra hướng đi riêng với những tác phẩm hài hước về các cô gái học đường, hoặc trong công việc (New Game, Gj-bu, Gabriel Dropout … ).
Nếu một studio không có khả năng xây dựng đội ngũ nhân sự riêng, thì họ vẫn có thể bện chặt sợi dây liên kết với nguồn nhân lực tự do, theo đuổi những tác phẩm khiến đội ngũ “tạm thời” muốn tiếp tục thực hiện và quay lại, và tầm nhìn nghệ thuật của những cá nhân “tạm thời” này sẽ giúp tô điểm thêm màu sắc cho anime studio trong những năm tháng sắp đến. Vd như mối liên kết bền chặt giữa Madhouse và đạo diễn tự do Shingo Natsume (ACCA: 13, Boogiepop, Sonny Boy …), hay hợp đồng dài hạn của đạo diễn Ryu Nakayama với MAPPA trong nhiều năm sắp tới – Ryu Nakayama và MAPPA đồng ý bắt tay hợp tác, xây dựng nên đội ngũ riêng để thực hiện Chainsaw Man, cũng như duy trì đội ngũ này mà tiếp tục các dự án khác trong tương lai.
Hy vọng qua bài viết này, bạn sẽ có một góc nhìn khách quan hơn về sự liên hệ giữa “phong cách” một anime studio và nguồn lực cộng tác “tạm thời”, cũng như là có góc nhìn khái quát hơn về lối đi riêng mà các anime studio đã chọn lựa.
