MƯA – MAKOTO SHINKAI
“Ầm ì sấm dội
cuồn cuộn mây trôi
Mưa rơi chăng tá?
để ta
lưu người…”
Với một đạo diễn dùng cảnh ngụ tình xuất sắc như Shinkai Makoto, mưa chưa bao giờ chỉ là mưa. Đây là một dấu ấn đã trở thành đặc trưng gắn liền với tên tuổi vị “phù thủy của nỗi buồn”. Dù rằng trong gia tài anime Nhật Bản không thiếu những thước phim, phân đoạn, khung cảnh,…xuất sắc, thậm chí là kinh điển có liên quan tới yếu tố thời tiết này (My neighbor Totoro, Cowboy bebop, Clannad, Fullmetal alchemist,….), làn mưa của Shinkai vẫn khiến bao thế hệ người xem phải trầm trồ, mê mẩn bởi chất thơ, bởi ý nghĩa hàm chứa trong nó và bởi thứ mà nó khơi gợi trong mỗi chúng ta: Yêu (孤悲 cô bi)…..
Mưa đã tồn tại với muôn hình vạn trạng, từ thưở hồng hoang của Trái Đất cho tới muôn nghìn năm về sau. Chẳng loại thời tiết nào đặc biệt như nó cả. Thật đấy. Cứ nghĩ mà xem. Mưa bắt đầu sự sống, cũng có thể là điềm báo của cơn khải huyền. Có khi mưa cuốn trôi tất cả, có khi lại làm sáng tỏ mọi thứ. Mưa buồn/vui, lạnh lẽo/ấm áp, cô đơn/sum vầy, chia rẽ/hòa hợp, tinh khiết/dơ bẩn,… Chẳng cơn mưa nào là vô nghĩa, vô tình. Dù đặt trong bối cảnh nào đi nữa, chúng sẽ đảm bảo cảm xúc khi ấy được truyền tải không những trọn vẹn mà còn thăng hoa và ấn tượng hơn. Đã thế, khi được đặt trong bàn tay tài hoa của Shinkai Makoto, nghệ thuật mưa đã được nâng lên thành một thứ tựa như linh hồn của bộ phim, không thể thay thế và tách rời.
Trong Weathering with you, cơn mưa rất đậm đặc và triền miên, chẳng biết bao giờ mới kết thúc. Mưa lạnh lẽo, vô tình, dai dẳng,…Shinkai thậm chí miêu tả cận cảnh từng giọt mưa đơn lẻ rơi xuống và biến mất hoàn toàn trong vũng nước, qua đó ám chỉ sự lạc lõng của nam chính Hodaka giữa biển người Tokyo. Nhưng nếu chỉ dừng lại đó thì bạn mới thấy được phần nhỏ cái thú vị mà thôi. Quan sát tinh tế hơn, ta sẽ nhận ra giữa những tầng mây u ám lấp ló mảng vàng của ánh nắng. Hóa ra, đằng sau cơn giông bão này là một mặt trời ấm áp đầy sức sống. Nó vẫn luôn ở đấy suốt bấy lâu nay, chờ đợi những kẻ phá tan đi giông bão. Mặt trời tượng trưng cho hi vọng vào một ngày mai tương sáng. Khi bạn hiểu được như vậy, bạn sẽ nhận ra rằng Weathering with you không phải bộ phim về mưa. Nó là bộ phim về nắng, về khát khao đi tìm nắng, đi tìm khát vọng sống, đi tìm tình yêu của những con người sống quá lâu trong nỗi đau khổ….
Nói đơn giản rằng, Shinkai đã lấy mưa để tả nắng.
Sang đến một tác phẩm khác, 5cm per second, chúng ta thậm chí còn được chiêm ngưỡng tới hai cơn mưa tuyệt đẹp: cơn mưa tuyết và cơn mưa hoa anh đào. Việc sử dụng sáng tạo các chất liệu mưa khác nhau tỏ ra rất hiệu quả. Chúng không những mang lại những thứ cơn mưa nước truyền tải được mà còn đem đến sức gợi cảm mãnh liệt hơn. Với cặp mưa độc đáo này, rõ ràng Shinkai muốn nhấn mạnh sự khắc nghiệt của thời gian. Khác với các bộ phim nổi tiếng còn lại, 5cm per second thuật lại hành trình của cả một mối tình, từ lúc bắt đầu cho tới khi tàn phai. Thời gian trong bộ phim được đo bằng sự luân hồi của những cơn mưa tuyết và hoa anh đào, hết cái này lại tới cái kia, cứ thế thay nhau rơi…Tình yêu, đau lòng thay, chẳng thể thoát khỏi sự xói mòn của thời gian.
“5cm/s không chỉ là vận tốc của những cánh anh đào rơi, mà còn là vận tốc khi chúng ta lặng lẽ bước qua đời nhau, đánh mất bao cảm xúc thiết tha nhất của tình yêu.”
Quả thật tình chỉ đẹp khi còn dang dở, cũng như cây anh đào kia rốt cuộc cũng phải đến ngày tàn. Nhưng người đời vẫn hay nói “hoa thường hay héo, cỏ thường tươi”: Có những cái đẹp không phải vì chúng là vĩnh cửu. Thay vì luyến tiếc quá khứ hoặc chờ đợi trong vô vọng vào một tương lai xa vời, hãy trân trọng tình cảm ta đã có và những khoảnh khắc ta đang tận hưởng ngay lúc này. Để rồi khi đào phai, tuyết phủ, ta vẫn có thể giữ nụ cười trên môi, bước đi dưới ánh chiều hoàng hôn với một tâm hồn không hối hận.
Lấy mưa tả thời gian, đó là cái tài của Shinkai.
Với Your Name, tác phẩm nổi tiếng nhất của ông, mưa lần này được biến hình dưới dạng “cục súc” hơn: một mảnh thiên thạch khổng lồ băng qua Trái Đất. Lần hóa thân đầy táo bạo này đã mang tới những ý nghĩa độc đáo mà có lẽ trước Your Name chưa có trận mưa nào của Shinkai Makoto khai thác được. Đó chính là định mệnh. Dưới tài năng của những họa sĩ, animator xuất sắc, cảnh ngôi sao chổi hùng vĩ băng qua bầu trời đêm Nhật Bản đã làm thổn thức biết bao con tim của người xem. Cái đẹp của nó mang đầy màu sắc tâm linh, màu nhiệm. Người ta không biết sao chổi đến từ đâu, chỉ biết là nó đã có ở đó từ cổ chí kim. Sao chổi mang theo những ký ức của mọi thời đại con người, kết nối chúng với nhau xuyên qua không-thời gian. Đấy cũng chính là tư tưởng Musubi bao trùm toàn bộ tác phẩm.
“Dây bện mà chúng ta làm ra là nghệ thuật của thần linh và đại diện cho thời gian trôi đi. Chúng tụ họp và tạo nên hình thái. Chúng xoắn vào nhau và liên kết lại. Đôi khi chúng bị nới lỏng, rồi lại liên kết với nhau.”
Có lẽ do quan điểm này đã được thể hiện quá tốt qua chi tiết sợi dây bện và cảnh hồi tưởng xuyên thời gian của Taki, vô hình chung đã làm sức nặng cơn mưa sao chổi giảm đi nhiều về mặt ý nghĩa. Tuy vậy, ít nhất là đối với mình, nó đã để lại ấn tượng khó phai và khơi gợi những chiêm nghiệm sâu sắc về các mối quan hệ, số phận, vũ trụ,… Đây chắc chắn là cơn mưa yêu thích thứ hai của mình trong “bộ sưu tập mưa” đầy màu sắc này.
Mưa, là cách Shinkai tả về định mệnh.
Cuối cùng, tất nhiên chính là đỉnh cao sử dụng yếu tố thời tiết của vị phù thủy này: Gardern of word. Một bộ phim ở đó mưa không được thần thánh hóa, không biến hình thành hoa, thành tuyết, thành vì tinh tú, sao chổi,…Mưa trong Gardern of word tỏa sáng dưới hình hài ban sơ nhất. Ấy thế mà nó lại là cơn mưa mang đến nhiều sắc thái, cung bậc cảm xúc nhất của Shinkai, hội tụ toàn bộ mọi tinh túy trong cách tả cảnh ngụ tình của ông. Dựa theo diễn biến tâm trạng của hai nhân vật chính, màu sắc của cơn mưa lúc bắt đầu phim mang tới cho chúng ta bầu không khí ngột ngạt, ảm đạm. Mưa lúc này tượng trưng cho thế giới hiện tại mà hai người phải đối mặt với nỗi niềm trăn trở cùng sự cô đơn đeo bám. Họ không thể đối mặt với những khó khăn trong cuộc sống, chính vì vậy họ luôn muốn trốn tránh chúng, như cách họ trốn tránh vào những ngày mưa. Nhưng cũng vào lúc này, hai cánh chim lạc lõng đã tìm thấy nhau. Bên ngoài mái hiên nơi họ nương tựa, cơn mưa đã xóa tan nhân gian đau khổ kia để tạo ra một khoảnh khắc hạnh phúc mong manh gọi là tình yêu.
“Cậu chỉ hiểu nỗi mỗi một điều đơn giản.
Cậu muốn làm một đôi giày dành tặng cho người ấy.
Và một điều nữa, nghe chừng ngốc nghếch nếu nói ra thành lời, đó là cậu đang yêu.
Phía bên kia màn mưa và tán lá phong xanh mướt, người phụ nữ thậm chí cậu còn chẳng biết tên đang mỉm cười nhẹ nhàng vẫy tay. Trông cô như bí mật lớn nhất trên thế gian này.”
Khu vườn ngôn từ là câu chuyện về một tình yêu (孤悲 cô bi) thậm chí còn xa xưa hơn cả tình yêu (愛 ái).”.Đây là câu tiêu đề cho bộ phim hoạt hình gốc. Môt bộ phim làm về tình yêu theo đúng nghĩa nguyên thủy của tình yêu ở Nhật. Chữ yêu của người Nhật, Koi ( 恋 luyến) ban đầu được viết là Koi ( 孤悲 cô bi) nghĩa là nỗi buồn một mình. Shinkai Makoto cho rằng khái niệm tình yêu hiện đại, Ai ( 愛 ái) là du nhập từ phương Tây. Mặc dù bối cảnh phim là ở hiện tại, nhưng phim sẽ là về koi theo nghĩa nguyên sơ của nó: nỗi buồn khi lưu luyến ai đó trong đơn độc.
Đến cảnh cuối cùng, cao trào của bộ phim, khi Yukari ôm chầm lấy Takao và khóc nức nở, cơn mưa đã vỡ òa thành giọt nước mắt của hạnh phúc, khát khao được tự do. Nó rửa trôi đi đau khổ, cay đắng chất đống bất lâu, để lộ ra những cảm xúc kìm nén sâu thẳm và ươm mầm một tình yêu mãnh liệt, chân thành trong hai trái tim tưởng chừng đã khô cằn này.
“Dẫu sấm không vang dội
dù mưa
chẳng tuôn rơi…
Chỉ cần em mong muốn
thì ta sẽ chẳng rời”
Lấy thời tiết để miêu tả thứ vô hình như tình yêu, vừa đơn giản mà lại vô cùng tinh tế. Một cơn mưa hoàn hảo cả về giá trị nghệ thuật cho đến giá trị nhân văn. Và dù mình chẳng hề tiếc lời để ca ngợi đâu nhưng thực sự vốn từ kẻ hèn này chỉ có hạn. Không có cách nào để cảm nhận vẻ đẹp của anime hơn là đắm chìm vào trong nó. Vì vậy, qua bài viết này, mình hi vọng nếu bạn nào chưa xem hết các phim của Shinkai Makoto, đặc biệt là Khu vườn ngôn từ, hãy cho những cơn mưa này một cơ hội nhé.
Viết bởi #1q84
